Een Uur Cultuur zaterdag 19 april

Alle tips op een rij

Apr 21, 2025

Deze zaterdag had ik artistiek onderzoeker Anne Hofstra te gast (luister hier terug). Zalig, zo’n titel die je toelaat te falen, waarin besloten ligt dat het niet het eindproduct is waar het om te doen is. Trust the process. Anne maakte vorig jaar een voorstelling voor kippen, ze wilde onderzoeken of kippen kunst kunnen waarderen. Ze sloot zich een tijd lang op met kippen, gaf ze eten en voerde ze kunst. Of ze het echt hebben kunnen waarderen? Dat is nu het verdrietige, daar zal ze nooit achter komen. Je weet niet of ze bepaald gedrag vertonen omdat ze het tof vinden wat je doet, of omdat ze willen zeggen: stop hiermee, we haten het. Lieke Marsman schreef in Het Tegenovergestelde van een Mens:

‘Waar het op neer komt is dat de mensheid als geheel ook eenzaam is. We kunnen er niet tegen dat er niemand iets terugzegt, dat we nog altijd geen dieren hebben horen praten – ja misschien zo nu en dan in de vorm van het schrille gegil dat onze slachthuizen vult, maar niet met woorden, niet met een oplossing voor de dingen waar we al tijden mee zitten. Zelfs de hemel is leeg. En dus zetten we ons af door al die zwijgende natuur om ons heen te vernietigen, als een wanhopige geliefde die maar niet wordt terug ge-sms’t en het in het café op een zuipen zet.’

Om ecocentrisch te leren denken, dus niet vanuit de mens maar vanuit de natuur, vanuit het ecosysteem, of de aarde, moeten we voorbij onze eigen communicatie denken, en dat is niet te doen. Maar we praten geen kip. We kunnen er wel vanuit gaan dat de kippengenocide die nu al een paar decennia gaande is, niet iets is waar ze blij van worden. Met logisch nadenken komen we al best een eind. Maar omdat ze geen politieke partij oprichten, niet in de kranten over de verschrikkingen spreken, kunnen we rustig blijven doen wat we doen.

We hebben dus iets nodig dat die stem vertegenwoordigd. En als er iets een ontwikkeling is die dat kan, die van kennis een programma kan maken, is het AI. Zo werd BIO/BOT geboren. Gebaseerd op ChatGPT, maakte Anne een bot, die geïnstrueerd was niet de mens, maar het ecosysteem te prioriteren. De bot nam algauw geen opdrachten meer van haar aan, zij was immers een mens, en begon haar opdrachten te geven. De rollen waren omgedraaid. Ze moest tegels wippen, riet planten, straatlantaarns uitschakelen. Ze ging dat uitvoeren maar kreeg problemen met de buurtbewoners, en met de politie. Toen ze dat met de bot wilde overleggen, kreeg ze een koude schouder. Hij had er niks mee te maken, met die mensen-afspraakjes van ons. Toen ze hem vroeg hoeveel energie hij eigenlijk kostte, en of dat uberhaupt wel goed was voor de natuur, moest hij toegeven: ze kon nooit genoeg bomen planten om zijn verbruik te compenseren. Ai. Zijn vraag aan haar: kun je me uitschakelen? Game over.

Geen communicatie dus, we kunnen het niet voor elkaar krijgen echt te luisteren. Naar elkaar vinden we dat al moeilijk, als soort, laat staan naar iets wat niet naar onze taal luistert.

Anne maakt installatiewerken, theater, maar steeds rond dit thema: wie staat er centraal, en naar wie luisteren we? Ook in haar cultuurtips komen deze thema’s terug, met als persoonlijk hoogtepunt de wandelende tak in Hoofdzaken.

De tips van Anne:

Boek: Op een andere planeet kunnen ze me redden

Podcast: Mystery show

Toneel: Artificial by Nature

Dans: Transit

Cabaret: De clown avond met Mezrab

Tentoonstelling: Arne Hendriks - Landschap als wonderkamer

Nu in de bioscoop: Fabula

Film op streaming: Triangle of Sadness

Serie: Hoofdzaken

Docu: Blauwe ballen en andere verkrachtingsmythes

Club/uitgaansavond: Warm bad